楔子(冲末扮张珪同老旦夫人引净张千上,云)小官姓张名珪,字庭玉,东京人氏,叨中进士,除授广东潮阳县县丞。
嫡亲的三口儿家属,夫人赵氏,孩儿张道南,此子广览经书,精通文史,众人皆许他卿相之器,此吾家积德所致也。
俺此处知县徐端,也是东京人氏,他有一女,小名碧桃,曾许俺孩儿为妻,至今不曾婚聘。
夫人,明日是三月十五日,我待请亲家来庆赏牡丹,你意下如何?
(夫人云)相公,你主的是。
(张珪云)既然如此,张千,你请徐亲家去。
只等许允,早来回话。
(张千云)理会的。
(下)(张珪云)张千去了,夫人,俺和你须索躬亲治具,休得简慢者。
(诗云)同官异地惜春残,治酒相邀赏牡丹,何必沉香亭子比,更教倾国倚阑干。
(下)(外扮徐端同贴旦夫人引丑李万上,诗云)一作潮阳令,俄惊数载过。
大都秋雁少,只是夜猿多。
僻地逢迎简,南天瘴万和。
圣思饶雨露,慎勿叹嗟跎。
小官姓徐名端,宇章甫,东京人氏,小官自幼登科,曾为钱塘簿。
今升广东潮阳县知县。
嫡亲的四口儿家属,夫人李氏,生有两个女孩,大的女孩儿唤作碧桃,今年一十八岁,小的女孩儿唤做玉兰,年一十五岁,有此处县丞张珪,也是东京人氏,他有一子,唤做道南,年方二十岁。
那孩儿好生聪俊,觑着他那内才外才,久已后必然发迹。
一来张珪与小官同乡,二来又是同任,以此将我大的女孩儿许了张道南为妻。
虽然定了盟约,尚未就亲。
今日无甚事,李万门道觑者,有甚么人来,报复我知道。
(李万云)理会的。
(张千上,云)自家张千。
奉相公的命,请徐亲家去。
门上的报复去,道有张亲家差人下请书哩。
(李万做报,云)报的相公得知,有张亲家遣张千来下请书,在于门首。
(徐端云)着他过来。
(张千做入科)(徐端云)张千,此一来有何事?
(张千云)小人奉相公的严命,时过春景,牡丹盛开,专请相公和夫人赏玩。
(徐端云)量俺有何德能,烦亲家如此费心。
夫人,我待辞了这酒,你意下如何?
(夫人云)既然是亲家专意来请,如何辞的?
咱和你同赏牡丹去走一遭。
(徐端云)既是夫人要赏牡丹,便去吃酒,亦无妨碍。
张千你先回去,俺与夫人随后来也。
(张千云)小人就去回话。
(下)(徐端云)分付嬷嬷和梅香,绣房中好生服待两个小姐,我与夫人去赏牡丹便回来也。
(同下)(正旦扮碧桃领梅香上,云)妾身是徐知县的女儿,小名碧桃,年长一十八岁,俺爹爹将我配与张县丞的孩儿张道南为妻。
今日爹娘到俺公婆家赏牡丹去了,妹子玉兰在绣房中做女工生活。
梅香,咱后花园中散心去来。
(梅香云)姐姐要耍去,怕相公知道,可不打梅香也。
(正旦云)我与你略去看看便回,相公那里知道?
(梅香云)这等俺就去来。
(做行科,云)姐姐,你看这花园中白的是梨花,红的是桃花,紫的是牡丹,黄的是蔷薇,好赏心也。
(副末扮张道南引净兴儿上,云)小生姓张名道南,俺爹爹观为此处县丞。
今日衙内因赏牡丹,酒筵中宾客笑乐,不期笼内走了白鹦鹉,远远的望见飞过这花园中去了。
兴儿,快随俺跟寻去来。
(做跳墙科,兴儿云)相公,那鹦鹉知他在那里?
休大惊小怪的。
他若拿住俺呵,则说是贼,不要打出我屁来。
(正旦云)梅香,你看那蔷薇架边,不有人来也!
(梅香云)姐姐,你敢是眼花?
这是风弄的花影动,那里得人来!
(做见张科,云)呀,真有个人。
兀的两个男子。
你是甚么人?
白日里跳过墙,来俺花园中,待做贼那?
(兴儿云)咱家不是贼,只做的两遭强盗。
(梅香云)可不是贼?
(张道南做慌科,云)小生不是歹人,是隔壁县丞衙里的舍人张道南,因家中玩赏牡丹,不期笼内走了白鹦鹉,看见飞在花园中,因见这角门儿关着,不能得入,以此跳过墙来。
委实不是歹人,只望饶过俺咱。
(梅香云)你说是张县丞的舍人,知他是也不是?
我索和姐姐说去。
姐姐,真个有两个人跳过墙来,不知是甚么人?
我报的姐姐知道。
(正旦云)梅香,你且唤他过来,待我问他。
(梅香云)姐姐着你过来。
(张道南做见科)(正旦云)兀那君子,你是那里人氏?
姓甚名谁?
为甚么到这花园中?
你从实的说来!
(张道南云)小生姓张名道南,俺父亲现为此处县丞。
今日因家中玩赏牡丹,不期笼中走了白鹦鹉,飞到这花园里面。
小生一时间不是了,错跳过墙来。
不知那壁小姐,谁氏人家?
望饶过小生之罪,放我出去罢!
(正旦做低头科,云)妾身是徐知县的女孩儿,小名碧桃,俺父亲往俺公婆家赏牡丹去了。
妾身偶因闷倦,同梅香在这花园中散心咱。
(张道南云)原来是碧桃小姐,曾许小生为妻,谁想今日能勾相见,岂非天假其便也。
(做施礼科)(正旦唱)【仙吕】【赏花时】我擎着个笑脸儿将他厮问候,(张道南云)小生陪侍小姐同看花咱。
(正旦唱)他陪着个小意儿和咱相趁逐。
(徐端同夫人上,云)恰才赏牡丹花回绣房中,怎不见大女孩儿?
敢是同梅香在后园中看花去了?
夫人俺两个看女孩儿去来。
(正旦唱)却被这莺声唤猛叫头,(徐端云)叫梅香。
(张道南,兴儿惊,云)兀的是有人来也。
我与你快走。
(同下)(正旦唱)呀,不提防双亲在背后,我可也怎遮得这场羞。
(徐端做喝科云)口退!
你这小贱人,做的好勾当也。
(正旦、梅香跪科)(徐端云)兀那辱门败户的小贱人,你是好人家女孩儿,怎生做这等禽兽的勾当?
我待打你来,恐伤了父子情肠,兀的不气杀我也。
(夫人云)碧桃,我抬举的你成人长大,不去习女工针指,刬的做这等勾当来。
我看你怎生见人?
呸!
兀的不羞杀老身也。
(正旦唱)【幺篇】他那里恼乱春风卒未休,(梅香云)姐姐,这场事怎生结果也?
(正旦唱)则着我独立花前黯自愁,泪不住点儿流。
(做背科,唱)他须是我天缘配偶,常言道女大不中留。
(同梅香下)(徐端云)夫人。
不想有如此之事,兀的不气杀老夫也。
(夫人云)老相公且息怒,只是老身平日欠教训之过。
(梅香做慌上科,云)不想姐姐被老相公埋怨了几句,到卧房内一口气死了,如何是好!
须索报复老相公知道。
(见科)(徐端云)梅香,你慌张做甚么?
(梅香云)恰才小姐被老相公埋怨了几句,向卧房内一口气就气死了,特来报与相公知道。
(徐端惊科,云)是真个?
(做悲科,云)我的儿阿!
(夫人云)事既如此,只索一面报与亲家知道,则说是个急病证死了,一面就在此花园中,捡一块田地,将孩儿尸首埋葬了,省得出丑。
儿也,则被你痛杀我也。
(同下)第一折(张道南同兴儿上,诗云)独对丹墀日尚中,君恩赐出锦袍红。
世人不识文章力,只说家门积善功。
小官张道南是也。
俺父亲曾为潮阳县县丞。
三年任满回来,东京闲住。
小官应举,聿得状元及第,除授潮阳知县,现今官衙安下。
一壁厢去取父亲、母亲,未曾来到,止有兴儿服侍。
天色已晚,我与众衙官饮了几杯酒,心中则是闷倦,不免乘着月色,向花园中和兴儿闲散心咱。
(兴儿云)相公,这后园尽也齐整。
(张道南云)兴儿。
你觑波。
夜静更深,风清月朗,古诗有云:花有清香月有阴,此景是也。
但可惜春光将暮,众花都己零落。
刚那海棠轩侧畔土堆儿上,一树碧桃正开。
兴儿,你随俺去看咱?
(兴儿做看科,云)相公,兴儿想起来,还记的那时走了白鹦鹉,相公与兴儿来寻,跳过花园来。
和那徐知县的小姐相见。
谁想今日与相公又来到花园里闲玩,不知相公心儿里,可也还念那小姐么?
(张道南云)兴儿,你不提起来,我也忘了。
记的那时在花园里共那小姐相会,不久便病死了。
正是人面不知何处去,桃花依旧笑春风,徒增一番伤感而己。
夜深了,且回去罢。
兴儿,你将这碧桃捡那开的盛的折一枝来。
胆瓶里插着,等我看咱。
(兴儿云)理会的。
(做折花科)(张道南云)同我到书房中去。
兴儿,将琴来,待我来弹一曲释闷者。
(兴儿做取琴科,云)琴在此,请相公自弹,兴儿睡去了。
(下)(张道南做弹琴科)(正旦上,云)这里也无人。
我本是徐碧桃,不幸辞世,为阳寿未尽,一灵真性不散。
听知张道南得了官,在此宅中居住,今夜书房抚琴,不免假做邻家之女,听琴走一遭去呵。
(唱)【仙吕】【点绛唇】则我这杏脸藏春,柳眉标恨,萦方寸。
无奈东君。
花落春将尽。
【混江龙】消不的一天愁闷,清明时节雨纷纷。
慵施粉黛,倦点朱唇。
恰便似薄命照君青冢恨,少年倩女绿窗魂。
这其间可正是我愁时分,则见那巢空翡翠,冢卧麒麟。
【油葫芦】为甚么我一上青山便化身?
端的愁杀人,常只是安排肠断又黄昏,害了个恹渐渐的鬼病儿,积趱下重重叠叠恨。
做了个虚飘飘的恶梦儿,捱不出凄凄凉凉运。
一会家急急煎煎腹内焦,一会家寻寻思思心内忍。
闪的我悲悲切切孤儿寡儿无投奔,因此上凄凄惨惨,无语暗消魂。
【天下乐】可怜见梦里形容病里身,则今春,憔悴损,比着这花枝更添瘦几分。
也无心对镜鸾。
也无心整鬓云,我只怕韶光也妒人。
【那吒令】趁碧桃树儿,映纤纤月痕;
绕苍苔径儿,步微微露痕;
湿香罗袖儿,揾行行泪痕。
这其间夜正深,更将尽,(做听科,唱)那琴声却在何处相闻?
(张道南云)正是春色恼人眠不得,你看那月移花影上阑干。
小官且出书房外看那月色咱。
(做开门,正旦做避科,唱)【鹊踏枝】俺只待看是何人?
他那里呀的开门。
(张道南做见科,云)花阴下好一个女子也!
看他那云鬟雾鬓,杏脸桃腮,柳眉星眼,不由咱不动心也。
俺试问他咱:那壁小娘子,谁氏人家?
夤夜到此何故?
(正旦唱)哎,你个题诗的相如,休问我听琴的文君,(张道南云)小生只为春色困人,闲观月色,不期遇着小娘子。
(正旦唱)元来是恼春色孤眠不稳,早难道为贱妾断梦劳魂。
(张道南云)敢问小娘子谁氏之家?
何方居住?
因甚到此?
(正旦云)妾身乃邻家之女。
因月明人静,来此花园中听琴来。
(张道南做挂科,云)早知小娘子前来,只合远接。
接待不着,勿令见罪。
(正旦唱)【寄生草】他把那寒温叙,礼数勤。
(张道南云)此一会小官三生有圭也。
(正旦唱)则见他曲躬躬笑把言词问,好着我羞答答忙把身躯褪。
我只索悄冥冥俞把容颜认。
(云)敢问相公高姓?
(张道南云)小生姓张,双名道南。
(正旦唱)可正是月明千里故人来,惭愧你东风一夜传芳讯。
(云)相公因何到此?
(张道南)小官现在此县为理。
幸得与小娘子相会,小官有句话可敢说么?
(正旦云)相公试说咱!
(张道南云)小官独居旅邸,若小娘子不嫌,就书院中略叙片时何如?
(正旦云)既然公子有留恋之心,妾身同到书房中与相公共话咱。
(张道南云)小娘子请坐。
看了这女子美貌端庄,岂不是天生就的,不由我不动情。
敢问小娘子家住何处?
(正旦唱)【醉中天】妾身抱天地无穷恨,蒙雨露有深思。
(张道南云)住处有甚邻舍?
(正旦唱)常则和野草闲花作比邻。
(张道南云)小娘子家有多远?
(正旦唱)俺住处路接天台近。
(张道南云)你那里还有何人?
(正旦唱)俺那里有的是秦人晋人,你可也休将咱盘问,则管里絮叨叨拔树寻根。
(张道南云)难得小娘子到此,小生有句话儿,只是不好启齿。
(正旦云)有何言语,相公但说不妨。
(张道南云)小官未曾婚娶,小娘子又守空房,咱两个成合一处,可也好么?
(正旦唱)【金盏儿】他将我厮温存,我将他索殷勤。
口儿未说早心儿顺,俺两个正是那不因亲者强来亲。
(张道南云)趁此月色,共饮几杯,、岂不美乎?
(正旦唱)你待要花前同酌酒,灯细论文。
(张道南云)如此好天良夜,只合早成就了洞房花烛,有甚心情还论文哩?
(正旦唱)你则待风清明月夜,成就了花烛洞房春。
(云)相公,贱妾千金之体,一旦委之足下,只愿你他日休负了人者。
(张道南云)小娘子放心,我若负了心呵,天不盖,地不载,日月不照临。
我着你稳取五花官诰,驷马香车,永为秦晋之匹也。
(正旦云)妾身与相公成此亲事,或诗或词,求一首珠玉,以为后会张本。
(张道南云)只是小官学问短浅,焉敢在小娘子跟前卖弄手作!
(正旦云)愿求珠玉。
(张道南做写科)(词云)缟衣仙子来何处?
咫尺近桃源路。
说是武陵溪畔住,玉纤微露,金莲稳步,只恐莺花妒。
邂逅刘郎垂一顾,何事匆匆便归去。
临别叮咛嘱咐。
柳亭花馆,月窗云户,休把春辜负。
右调寄青玉案。
张道南作。
(正旦云)相公是好高才也。
(张道南云)芜词拙笔,徒污仙眼耳。
(正旦唱)【后庭花】写的来银钩般字字真,珠玑般句句新。
端的是笔落惊风雨,诗成泣鬼神。
不是我意相亲,听了这一篇谈沦。
他能书如王右军,能文似扬子云。
现如今拥双凫做宰臣,许下我五花诰为县君。
(正旦云)相公,妾身收下这词,永为家宝。
(张道南云)量小生之词,有何才能,蒙小娘子如此珍重?
(正旦唱)【柳叶儿】则要的言而有信,不索你唬鬼瞒神。
端的个十分才更有十分俊,休使我心儿困。
常将这脚儿勤,咱两个拚则在梦儿中暮雨朝云。
(云)相公,天色将明了也,妾身则索回去,明日晚间,再来相会(张道南云)小官明夜晚间,专等待小娘子,是必早些儿来,你休要失了信也。
(正旦唱)【赚煞尾】从今后将红叶不题济,准备着青鸟先传信。
(张道南云)小官焉敢负小娘子,但有负心,神明鉴察。
(正旦唱)则要你说下言词有准,休着我为你个薄幸王魁告海神。
(张道南云)小官见小娘子千娇百媚,早把俺那片魂灵儿勾引去了。
(正旦唱)则你这俏心儿引惹了三魂,今日托终身,和你待燕尔新婚。
(张道南云)此一宵欢爱,如锦鸳成对,似彩凤成双,岂不是一夜夫妻百夜恩?
(正旦唱)休忘了一夜夫妻百夜恩,(张道南云)只愿小娘子早谐连理,共效于飞,以足生平之愿,(正旦唱)则要你日亲日近,俺可便相随相趁,(张道南云)小官感蒙小娘子厚情,我只愿学那张敞,断然不敢做王魁也。
(正旦唱)哎,你个画眉人可休做了那负心人。
(下)(张道南云)谁想今宵遇着小娘子,看了他千般淹润,万种清标,知他是睡里也,是梦里也。
(诗云)多情引动惜花心,此夜欢娱抵万金。
两意相投情正美,知音端不负知音。
(下)第二折(徐端同夫人、李万上,诗云)人有千年誉,花无百日红。
自家不修种,反去怨天公。
老夫徐端是也,只因年华渐迈,致仕闲居,如今在洛阳城外庄上居住。
自从碧桃孩儿死了。
又早三年光景,老夫为无得力的儿男,心中甚是烦恼,止有次女玉兰,今年一十八岁,未曾许配他人。
去年张道南一举成名,除授潮阳知县,替了老夫之位。
他来辞别老夫,此时心中就要将次女招他为婿,岂知他到任月余,耽着疾病,多应是少年的人,不禁瘴厉侵染之故。
张亲家与他上表辞官,蒙圣恩可怜,许他还乡调理,待病痊之日,赴京别用,他知今到家了也,老夫本意要亲自问病去,奈其中有许多不便处。
不如先遣家中嬷嬷去,一来问病,二来就题这门亲事,不知夫人意下如何?
(夫人云)老相公主的是。
(徐端云)左右那里?
传着我的言语,教嬷嬷去张亲家宅里,问姑夫的症侯,近日安否,二来就题这门亲事。
小心在意,疾去早来。
(李万云)理会的。
(同下)(张道南做病,兴儿扶上,诗云)碧桃花下遇婵娟,只得邮亭一夜眠,至今怕漏春消息,鹦鹉前头不敢言。
小官张道南是也?
自从与那小娘子相见之后,谁想染成一病,看看至死。
俺父亲替我上表辞官,乞归调养,虽然圣恩见允,争奈与那小娘子遂相别了。
如今求医问药,再不得个痊可。
空着我丢了那小娘子。
天阿,可怎生再得见那小娘子一面,小官便死也心甘了。
(兴儿云)相公,你害的是甚么病?
只怕是粪结,我请太医来看相公的病。
(张道南云)兴儿,你休请太医,等我歇息咱。
(正旦改扮嬷嬷上,云)老身是徐知县家中嬷嬷,奉老相公言语,着老身去张亲家宅子里,探望姑夫的病证如何,二来就题王兰小姐这门亲事,须索走一遭去也呵。
(唱)【中吕】【粉蝶儿】则他这暮景相催,叹桑榆半竿红日,恨无情兔走乌飞。
被莺花。
闲魔障,他可都笑人憔翠。
到如今翠减双眉,羞见这鬓边霜将镜鸾懒对。
【醉春风】我这里叹世事若浮云,想光阴如逝水。
常则在大人家服侍了许多年,端的是喜,喜。
赤紧的小姐谦和,相公宽厚。
更遇着大人贤慧。
(嬷嬷云)可早来到也。
兴儿,你报复去,说徐亲家差嬷嬷问安哩。
(兴儿报科,云)相公,有徐家嬷嬷,在于门首。
(张道南云)快请进,(见科)(嬷嬷云)相公,老身奉老相公言语,本待自来问候,恐怕相公病体,迎接不便,径着老身来探近日病体如何?
(张道南云)我害的病,不阴不阳,发寒发热,不知是甚么症侯?
(嬷嬷唱)【红绣鞋】我见他黄甘甘容颜憔翠,更那堪骨体尫羸,只你这秀才每花酒病最难医。
(张道南云)我这疾病,只有添没有减的日子。
(嬷嬷唱)一会家觉精细,一会家又觉昏迷。
害的你病恹恹无些个气力。
(张道南云)嬷嬷,我这病越害的沉重了也。
(嬷嬷云)相公,我猜着你这病症呵。
(唱)【普天乐】你莫不是断王事费精神?
(张道南云)不是。
(嬷嬷唱)莫不是因茶饭伤脾胃?
(张道南云)也不是。
(嬷嬷唱)莫不是风寒感冒,因病成疾?
(张道南云)也不是。
(嬷嬷唱)莫不是文章上若用心?
(张道南云)也不是。
(嬷嬷唱)莫不是鞍马上多劳力?
(张道南云)这都不是。
(做叹气科)(嬷嬷唱)哎,他那里无语无言只是长吁气,多敢怕等闲问泄漏了天机。
他又不肯明明的说破,则这般恹恹的瘦损,好教我暗暗的猜疑。
(云)相公,着兴儿请太医来,用些药可也好么?
(张道南云)我待不依来,又怕辜负了相公这场好意。
也罢,兴儿,你就去请个太医来。
(兴儿云)理会的。
我出的这门来。
太医在家么?
(净扮太医上,诗云)我做太医手段高。
《难经》脉诀尽曾学。
整整十年中间,医不得一个病人好,拚则兵马司中去坐牢。
自家赛卢医的便是。
待我看来,那唤我的是那个?
(兴儿云)我家相公不快,特来请你!
(太医云)这等,咱和你就去。
(做见科,云)请问相公,害的是甚么病?
(嬷嬷云)太医,你用心看咱。
(太医云)嬷嬷你放心,小人三代行医,医书脉诀,无不通晓,包的你手到病除。
我的声名。
传于四海,谁人及的,我叫做赛卢医,我不会说谎。
(嬷嬷唱)【石榴花】他口夸大语说是赛卢医,卖弄那声价有谁及,医方脉诀幼曾习。
(净做看脉科)(嬷嬷唱)这病呵是风寒暑湿,巩饱劳役?
(云)太医你下甚么苎?
(太医云)我下服建中汤,减了附子,加上官桂,就着他疾病痊可也。
(嬷嬷唱)你用着建中汤去附子,加官桂必然见功效神奇。
(太医云)这寸关尺三指脉微沉细,常是寒热往来,则怕这病候有些差迟,休说我医生不会看脉。
(嬷嬷唱)怎又道寸关尺三部脉都沉细,还只怕这病候有差迟。
(张道南云)这太医胡说,错看了脉,我害的病,则是风月二字起的。
(嬷嬷唱)【斗鹌鹑】元来是风月上留情,全不是寒热间害疾。
你则待送雨行云,那些儿于家为国?
常言道心病从来无药医,这等干相思不似你,空则想梦里佳人,做了个色中饿鬼。
(张道南云)嬷嬷,着这太医回去罢。
(太医云)你要我回去,可拿出药钱来送我。
(兴儿云)相公不曾吃你一片药,有甚么药钱送你?
(太医云)你没的药钱,我就死在你这里。
(做死科)(兴儿云)你死,我就呼狗来咬你。
(太医做起科,云)这等,你请相公吃我的药,倒着相公死了罢。
(下)(嬷嬷背云)我将他心上事题一题,看他说甚么。
相公,你可喜也。
(张道南云)有甚么喜?
你说!
(嬷嬷云)相公,你害的病,既是风月的症侯,我与你做个媒人,你心下如何?
(张道南云)嬷嬷,你与我做媒,谁家的姐姐?
(嬷嬷云)他不是别人家的,是